SOA

Wist u dat ongeveer de helft van de seksueel actieve tieners en jongvolwassenen in Nederland voor hun 25e verjaardag een SOA krijgen – en velen onder hen geen idee hebben?

Afzien van seks is de enige manier om jezelf 100% te beschermen tegen het krijgen van een SOA of er een aan iemand anders door te geven. We weten dat deze oplossing nogal drastisch is. Daarom kan u met de juiste informatie al een heel eind komen om uzelf te beschermen.

Aangezien het meest voorkomende symptoom van SOA’s het hebben van geen enkel symptoom is, is het belangrijk om uzelf zo snel mogelijk te laten testen en behandelen. SOA’s zijn gemakkelijk te behandelen, maar als ze onopgemerkt blijven, kunnen ze op lange termijn gezondheidsproblemen veroorzaken.

 

Wat is een SOA?

Een SOA is een seksueel overdraagbare aandoening. Dit betekent dat ze meestal verspreid worden door geslachtsgemeenschap. HIV, chlamydia, genitale herpes, genitale wratten, gonorroe, sommige vormen van hepatitis, syfilis en trichomoniasis zijn SOA’s.

Ze behoren tot de meest voorkomende besmettelijke ziekten. Meer dan 20 miljoen Nederlands hebben een ongeneeslijke SOA. Elk jaar worden er 5 miljoen nieuwe gevallen gemeld; de helft van deze infecties komt voor bij mensen tussen de 15 en 24 jaar oud.

SOA’s zijn ernstige ziekten die behandeld moeten worden. Sommige SOA’s, zoals HIV, kunnen niet genezen worden en kunnen dodelijk zijn. Door meer te leren over soa’s kunt u leren hoe u uzelf kunt beschermen.

Je kan een SOA krijgen van vaginale, anale of orale seks. Je kunt ook geïnfecteerd raken met trichomoniasis door contact met vochtige of natte voorwerpen zoals handdoeken, natte kleding of wc-brillen, al wordt het meestal verspreid door seksueel contact.

HIV en herpes zijn chronische aandoeningen die wel kunnen worden behandeld. Echter zijn ze niet te genezen. Hepatitis B kan ook chronisch worden, maar kan wel worden behandeld. Het kan zijn dat u zich niet realiseert dat u bepaalde SOA’s heeft totdat u problemen krijgt met uw voortplantingsorganen (waardoor u onvruchtbaar wordt), uw gezichtsvermogen, uw hart of andere organen. Het hebben van een SOA kan het immuunsysteem verzwakken, waardoor u kwetsbaarder wordt voor andere infecties.

 

Wat zijn de oorzaken van een SOA?

SOA’s omvatten zowat elke soort infectie. Chlamydia, gonorroe en syfilis zijn bacteriële SOA’s. Virale SOA’s omvatten HIV, genitale herpes, genitale wratten (HPV) en hepatitis B. Trichomoniasis wordt veroorzaakt door een parasiet.

De kiemen die SOA’s veroorzaken verbergen zich in sperma, bloed, vaginale afscheidingen en soms speeksel. De meeste organismen worden verspreid door vaginale, anale of orale seks, maar sommige, zoals die welke genitale herpes en genitale wratten veroorzaken, kunnen worden verspreid door huidcontact. U kunt hepatitis B krijgen door persoonlijke zaken, zoals tandenborstels of scheermesjes, te delen met iemand die het heeft.

 

Soorten SOA’s

Veel verschillende soorten infecties kunnen seksueel worden overgedragen. De meest voorkomende SOA’s worden hieronder beschreven.

 

Chlamydia

Een bepaalde bacteriesoort veroorzaakt chlamydia. Het is de meest verspreiden SOA onder Nederlanders.

Veel mensen met chlamydia hebben geen merkbare symptomen. Wanneer de symptomen zich wel ontwikkelen, omvatten ze vaak:

 

• pijn of ongemak tijdens het vrijen of plassen
• groene of gele afscheiding uit de penis of de vagina
• pijn in de onderbuik

 

Indien onbehandeld, kan chlamydia leiden tot:

 

• infecties van de plasbuis, de prostaatklier of de testikels
• bekkenontstekingsziekte
• onvruchtbaarheid

 

Als een zwangere vrouw onbehandelde chlamydia heeft, kan ze die tijdens de geboorte aan haar baby doorgeven. De baby kan last krijgen van de volgende aandoeningen:

 

• longontsteking
• ooginfecties
• blindheid

Antibiotica kunnen chlamydia gemakkelijk behandelen.

 

HPV (humaan papillomavirus)

Het humaan papillomavirus (HPV) is een virus dat van de ene op de andere persoon kan worden overgedragen via intiem huidcontact of seksueel contact. Er zijn veel verschillende stammen van het virus. Sommige zijn gevaarlijker dan andere.

 

Het meest voorkomende symptoom van HPV zijn wratten op de genitaliën, de mond of de keel.

 

Sommige stammen van HPV-infectie kunnen leiden tot kanker, waaronder:

 

• mondkanker
• baarmoederhalskanker
• peniskanker
• rectumkanker

 

Hoewel de meeste gevallen van HPV niet kankerverwekkend worden, hebben sommige stammen van het virus meer kans om kanker te veroorzaken dan andere.

Er is geen behandeling voor HPV. HPV-infecties komen echter vaak vanzelf aan het licht. Er is ook een vaccin beschikbaar om te beschermen tegen enkele van de gevaarlijkste stammen, waaronder HPV 16 en HPV 18.

 

Syfilis

Syfilis is een andere bacteriële infectie. Het blijft vaak onopgemerkt in het beginstadium.

Het eerste symptoom dat verschijnt is een kleine ronde pijnlijke plek. Het kan zich ontwikkelen op je genitaliën, anus of mond. Het is pijnloos maar zeer besmettelijk.

 

Latere symptomen van syfilis kunnen onder andere zijn:

• huiduitslag
• vermoeidheid
• koorts
• hoofdpijn
• gewrichtsklachten
• gewichtsverlies
• haaruitval

 

Indien onbehandeld, kan syfilis leiden tot:

 

• verlies van zicht
• gehoorverlies
• geheugenverlies
• geestesziekte
• infecties van de hersenen of het ruggenmerg
• een hartaandoening
• overlijden

 

Gelukkig wordt syfilis, als het vroeg genoeg wordt gediagnosticeerd, gemakkelijk behandeld met antibiotica. Echter kan een ernstige infectie bij een pasgeborene kan fataal zijn. Daarom is het belangrijk dat alle zwangere vrouwen worden gescreend op syfilis.

 

Hoe eerder syfilis wordt gediagnosticeerd en behandeld, hoe minder schade het aanricht.

 

HIV

HIV kan het immuunsysteem beschadigen en het risico op andere virussen of bacteriën en bepaalde vormen van kanker verhogen. Indien onbehandeld, kan het leiden tot fase 3 van HIV, beter bekend als AIDS. Echter krijgen met de huidige behandeling veel mensen die met hiv leven nooit aids.

In de vroege of acute stadia is het gemakkelijk om de symptomen van hiv te verwarren met die van de griep. De vroege symptomen kunnen bijvoorbeeld zijn:

 

• koorts
• rillingen
• pijnen
• gezwollen lymfeklieren
• keelpijn
• hoofdpijn
• misselijkheid
• uitslag

 

Deze eerste symptomen verdwijnen meestal binnen een maand. Vanaf dat moment kan een persoon HIV enkele jaren onopgemerkt dragen zonder ernstige of aanhoudende symptomen te ontwikkelen. Andere mensen kunnen niet-specifieke symptomen ontwikkelen, zoals:

 

• terugkerende vermoeidheid
• koortsen
• hoofdpijnen
• maagproblemen

 

Er is nog geen genezing voor hiv, maar er zijn wel behandelingsmogelijkheden om het te beheersen. Vroege en effectieve behandeling kan mensen met hiv helpen om net zo lang te leven als mensen zonder hiv.

Een goede behandeling kan ook de kans op overdracht van hiv naar een seksuele partner verkleinen. In feite kan de behandeling de hoeveelheid hiv in je lichaam mogelijk verlagen tot een ondetecteerbaar niveau. Zo kan HIV niet worden overgedragen aan andere mensen.

 

Zonder routine testen, beseffen veel mensen niet dat ze HIV hebben. Om een vroege diagnose en behandeling te bevorderen, wordt aanbevolen dat iedereen tussen de leeftijd van 13 en 64 jaar ten minste één keer wordt getest. Mensen met een hoog risico op HIV moeten zich minstens één keer per jaar laten testen, zelfs als ze geen symptomen hebben.

 

Gonorroe

Gonorroe is een andere veel voorkomende bacteriële SOA.

Veel mensen met gonorroe ontwikkelen geen symptomen. Maar wanneer ze aanwezig zijn, kunnen de symptomen ook zijn:

• een witte, gele, beige of groengekleurde afscheiding uit de penis of de vagina
• pijn of ongemak tijdens het vrijen of plassen
• vaker dan gewoonlijk plassen
• jeuk rond de geslachtsdelen
• keelpijn

 

Indien onbehandeld, kan gonorroe leiden tot:

 

• infecties van de plasbuis, de prostaatklier of de testikels
• bekkenontstekingsziekte
• onvruchtbaarheid

 

Wees u er ook van bewust dat gonorroe ook de keel kan besmetten en via orale seks kan worden doorgegeven. Op dit moment is een van de grootste zorgen over gonorroe en de behandeling ervan dat er een antibiotica resistentie kan optreden.

 

Het is mogelijk voor een moeder om gonorroe door te geven aan een pasgeborene tijdens de bevalling. Als dat gebeurt, kan gonorroe ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken bij de baby. Daarom moedigen veel artsen zwangere vrouwen aan om zich te laten testen en behandelen voor mogelijke SOA’s.

Gonorroe kan meestal worden behandeld met antibiotica.

 

Schaamluis

Schaamluizen zijn kleine insecten die zich in uw schaamhaar kunnen nestelen. Net als hoofdluizen en lichaamsluizen, voeden ze zich met menselijk bloed.

 

Veel voorkomende symptomen van schaamluis zijn:

• jeuk rond de geslachtsdelen of anus
• kleine roze of rode bulten rond de geslachtsdelen of anus
• lichte koorts
• gebrek aan energie
• prikkelbaarheid

Het is ook mogelijk dat u kleine witte eitjes van de luizen rond de wortels ziet. Een vergrootglas kan helpem om ze te zien.

Als ze onbehandeld blijven, kunnen schaamluizen zich verspreiden naar andere mensen door huidcontact of gedeelde kleding, beddengoed of handdoeken. Het is het beste om schaamluisplagen onmiddellijk te behandelen.

Als u schaamluis heeft, kunt u gebruik maken van een vrij verkrijgbare behandeling en een pincet om ze uit uw lichaam te verwijderen. Het is ook belangrijk om uw kleren, beddengoed, handdoeken en thuis schoon te maken.

 

Trichomoniasis

Het wordt veroorzaakt door een klein protozoönisch organisme dat via genitaal contact van de ene op de andere persoon kan worden overgedragen.

Volgens onderzoeken kan een derde van de mensen Trichomoniasis ontwikkelen. Wanneer de symptomen zich ontwikkelen, kunnen ze zich voordien als:

 

• afscheiding uit de vagina of de penis
• brandend of jeukend rond de vagina of penis
• pijn of ongemak tijdens het plassen of de seks
• frequent plassen

 

Bij vrouwen heeft de afscheiding vaak een onaangename of “visachtige” geur.

 

Als het onbehandeld blijft, kan trich leiden tot:

 

• infecties van de plasbuis
• bekkenontstekingsziekte
• onvruchtbaarheid

 

Trichomoniasis kan worden behandeld met antibiotica.

 

Herpes

Herpes is de verkorte naam voor het herpes simplex virus (HSV). Er zijn twee hoofdstammen van het virus, HSV-1 en HSV-2. Beide kunnen seksueel worden overgedragen. Het is een veel voorkomende SOA. Er wordt geschat dat 1 op de 6 mensen in de leeftijd van 14 tot 49 jaar herpes heeft in Nederland.

HSV-1 veroorzaakt voornamelijk orale herpes, wat verantwoordelijk is voor koortslip. HSV-1 kan echter ook worden doorgegeven van de ene naar de andere persoon zijn of haar mond tijdens orale seks. Wanneer dit gebeurt, kan HSV-1 genitale herpes veroorzaken.

 

HSV-2 veroorzaakt vooral genitale herpes.

 

Het meest voorkomende symptoom van herpes is blaren. In het geval van genitale herpes ontwikkelen deze pijnlijke plekken zich op of rond de genitaliën. Bij orale herpes ontwikkelen ze zich op of rond de mond.

Deze pijnlijke plekken genezen meestal binnen een paar weken. De eerste uitbraak is meestal het meest pijnlijk. Uitbraken worden na verloop van tijd meestal minder pijnlijk en frequent.

Als een zwangere vrouw herpes heeft, kan ze deze mogelijk doorgeven aan haar foetus in de baarmoeder of aan haar pasgeborene tijdens de bevalling. Deze zogenaamde aangeboren herpes kan zeer gevaarlijk zijn voor pasgeborenen. Daarom is het gunstig voor zwangere vrouwen om zich bewust te worden van deze aandoening.

Er is nog geen genezing voor herpes. Maar er zijn wel medicijnen beschikbaar om uitbraken onder controle te houden en de pijn van herpespespatiënten te verlichten. Dezelfde medicijnen kunnen ook uw kansen om herpes aan uw seksuele partner door te geven verlagen.

Effectieve behandeling en veilige seksuele praktijken kunnen u helpen een comfortabel leven te leiden met herpes en anderen te beschermen tegen het virus.

 

Wie loopt er een verhoogd risico?

Zowel mannen als vrouwen lopen evenveel risico op SOA’s, maar de complicaties zijn vaak ernstiger voor vrouwen, waaronder bekkenontstekingsziekte, onvruchtbaarheid en foetale afwijkingen. Chlamydia en gonorroe kunnen vrouwelijke steriliteit veroorzaken als ze niet worden behandeld. Bovendien verhoogt elke SOA de kans op het krijgen van HIV.

De primaire risicofactor voor een SOA is onbeschermde geslachtsgemeenschap of contact. Het is belangrijk om te weten dat alle mensen met een SOA geen symptomen hebben. Het hoogste risico ligt bij bepaalde groepen, waaronder:

 

• Diegenen met meerdere sekspartners of waarvan de partners seks hebben met anderen
• Personen in niet-monogame relaties die geen condooms gebruiken tijdens de seks en hun partners
• Mensen met een voorgeschiedenis van SOA’s
• Commerciële sekswerkers
• Drugsgebruikers, vooral degenen die drinken en injecteerbare drugs gebruiken, omdat ze de neiging hebben om risicovol seksueel gedrag te vertonen
• Jongeren
• Mannen die medicijnen nemen voor erectiestoornissen
• Kinderen van geïnfecteerde moeders

 

Diagnose

In de meeste gevallen kunnen artsen geen SOA’s diagnosticeren op basis van de symptomen alleen. Als uw arts of een andere zorgverlener vermoedt dat u misschien een SOA heeft, zullen ze u waarschijnlijk aanraden om tests te doen.

Afhankelijk van uw seksuele voorgeschiedenis kan uw zorgverlener u testen op SOA’s aanbevelen, zelfs als u geen symptomen hebt. Dit komt omdat soa’s in veel gevallen geen merkbare symptomen veroorzaken. Maar zelfs symptoomvrije SOA’s kunnen schade veroorzaken of aan andere mensen worden doorgegeven.

Zorgverleners kunnen de meeste SOA’s diagnosticeren met behulp van een urine- of bloedtest. Ze kunnen ook een uitstrijkje van uw genitaliën nemen. Als u zweren heeft ontwikkeld, kunnen ze daar ook een uitstrijkje van nemen.

U kunt zich laten testen op SOA’s bij uw arts of in een gezondheidskliniek.

Voor sommige SOA’s zijn ook testkits voor thuisgebruik beschikbaar, maar die zijn niet altijd betrouwbaar. Gebruik ze met voorzichtigheid. Controleer of de testkit nationaal is goedgekeurd voordat u deze koopt.

Als u enige vorm van seks hebt gehad, is het een goed idee om uw zorgverlener te vragen naar soa-tests. Sommige mensen kunnen baat hebben bij een frequenter onderzoek dan anderen. Zoek uit of u zich moet laten testen op SOA’s en wat de tests inhouden.

 

Behandeling

Behandelbare SOA’s

Veel SOA’s zijn te genezen. De volgende SOA’s kunnen bijvoorbeeld worden genezen met antibiotica of andere behandelingen:

 

• Chlamydia
• Syfilis
• Gonorroe
• Genitale wratten
• Trichomoniase

 

Onbehandelbare SOA’s

Anderen kunnen niet genezen worden. Zo zijn de volgende SOA’s momenteel ongeneeslijk:

 

• HPV
• HIV
• Herpes

 

Maar zelfs als een SOA niet kan worden genezen, kan deze nog steeds worden beheerd. Het is nog steeds belangrijk om een vroege diagnose te stellen. Behandelingsopties zijn vaak beschikbaar om de symptomen te verlichten en de kans te verkleinen dat u de SOA aan iemand anders overdraagt.

De aanbevolen behandeling voor SOA’s varieert, afhankelijk van de SOA die u heeft. Het is zeer belangrijk dat u en uw seksuele partner met succes worden behandeld voor SOA’s voordat u de seksuele activiteit hervat.

 

Bacteriële SOA’s

Meestal kunnen antibiotica gemakkelijk bacteriële infecties behandelen.

Het is belangrijk om al uw antibiotica in te nemen zoals voorgeschreven. Blijf ze innemen, zelfs als u zich beter voelt voordat u klaar bent met het innemen van alle antibiotica. Laat uw arts weten of uw symptomen niet verdwijnen of terugkomen nadat u al uw voorgeschreven medicijnen heeft ingenomen.

 

Virale SOA’s

Antibiotica kunnen geen virale SOA’s behandelen. Hoewel de meeste virale infecties niet te genezen zijn, kunnen sommigen op eigen houtje verdwijnen. En in veel gevallen zijn er behandelingsopties beschikbaar om de symptomen te verlichten en het risico op overdracht te verminderen.

Zo zijn er bijvoorbeeld medicijnen beschikbaar om de frequentie en de ernst van herpesuitbraken te verminderen. Ook kan de behandeling helpen om de progressie van HIV te stoppen. Bovendien kunnen antivirale middelen het risico op overdracht van hiv naar iemand anders verlagen.

 

Andere SOA’s

Sommige SOA’s worden niet veroorzaakt door virussen of bacteriën. In plaats daarvan worden ze veroorzaakt door andere kleine organismen. Voorbeelden hiervan zijn:

 

• Schaamluis
• Trichomoniase
• Schurft

 

Deze SOA’s zijn meestal te behandelen met orale of actuele medicijnen. Vraag uw arts of andere zorgverlener om meer informatie over uw aandoening en behandelingsmogelijkheden.

 

SOA-preventie

Het vermijden van seksueel contact is de enige onfeilbare manier om soa’s te voorkomen. Maar als je vaginale, anale of orale seks hebt, zijn er manieren om het veiliger te maken.

Als je het goed gebruikt, bieden condooms een effectieve bescherming tegen veel SOA’s. Voor een optimale bescherming is het belangrijk om condooms te gebruiken tijdens vaginale, anale en orale seks.

 

Condooms zijn over het algemeen effectief in het voorkomen van SOA’s die zich verspreiden via vloeistoffen, zoals sperma of bloed. Maar ze kunnen niet volledig beschermen tegen SOA’s die zich van huid tot huid verspreiden. Als uw condoom het geïnfecteerde gebied van de huid niet bedekt, kunt u nog steeds een SOA oplopen of doorgeven aan uw partner.

Condooms kunnen niet alleen helpen beschermen tegen SOA’s, maar ook tegen ongewenste zwangerschap.

Veel andere soorten anticonceptiemiddelen daarentegen verlagen het risico op een ongewenste zwangerschap, maar niet op soa’s.

Een regelmatige screening is een goed idee voor iedereen die seksueel actief is. Het is vooral belangrijk voor mensen met een nieuwe partner of meerdere partners. Vroegtijdige diagnose en behandeling kan helpen de verspreiding van infecties te stoppen.

Voordat u met een nieuwe partner gaat vrijen, is het belangrijk om uw seksuele voorgeschiedenis te bespreken. U moet beiden ook gescreend worden op SOA’s door een arts. Omdat soa’s vaak geen symptomen hebben, is testen de enige manier om zeker te weten of je er een hebt.

Wanneer je de resultaten van soa-tests bespreekt, is het belangrijk om je partner te vragen waarop ze getest zijn. Veel mensen gaan ervan uit dat hun arts hen heeft gescreend op SOA’s als onderdeel van hun reguliere zorg, maar dat is niet altijd zo. U moet uw arts vragen om specifieke SOA-tests om er zeker van te zijn dat ze worden uitgevoerd.

Als uw partner positief test op een SOA, is het belangrijk dat ze het aanbevolen behandelplan van hun zorgverlener volgen. U kunt uw arts ook vragen naar strategieën om uzelf te beschermen tegen het krijgen van een SOA van uw partner.

 

Leven met met een SOA

Als u positief test op een SOA, is het belangrijk om zo snel mogelijk een behandeling te krijgen.

Als je een SOA hebt, kan het vaak je kansen op een andere SOA vergroten. Sommige SOA’s kunnen ook ernstige gevolgen hebben als ze niet behandeld worden. In zeldzame gevallen kunnen onbehandelde gevallen zelfs fataal zijn.

Gelukkig zijn de meeste SOA’s zeer goed te behandelen. In sommige gevallen kunnen ze volledig genezen worden. In andere gevallen kan een vroege en effectieve behandeling helpen om de symptomen te verlichten, het risico op complicaties te verminderen en seksuele partners te beschermen.

Naast het nemen van voorgeschreven medicijnen voor SOA’s, kan uw arts u adviseren om uw seksuele gewoontes aan te passen om uzelf en anderen te helpen beschermen. Ze zullen u bijvoorbeeld aanraden om seks te vermijden totdat u effectief behandeld bent. Wanneer u de seks hervat, zullen ze u waarschijnlijk aanmoedigen om condooms of andere vormen van bescherming te gebruiken.

Het volgen van het aanbevolen behandelings- en preventieplan van uw arts kan uw vooruitzichten op lange termijn met SOA’s helpen verbeteren.