Valium was een van de eerste psychoactieve geneesmiddelen dat op grote schaal werd gebruikt door mensen die in principe in orde waren. Sindsdien werd het overtroffen door andere benzodiazepines, zoals het populaire kalmeringsmiddel Xanax.
Met de aankondiging van de farmaceutische reus Roche, de ontwikkelaar van Valium, dat het zijn fabriek zal sluiten, is het nu een goed moment om te herinneren hoe revolutionair deze lichte kalmeringsmiddelen een halve eeuw geleden waren. Dit waren de medicijnen die ons een nieuwe manier gaven om onze innerlijke demonen onder controle te krijgen en ons zo op hun beurt hielpen naar een gelukkiger leven.
De agressieve marketing van Valium
Hoe overtuigde Roche artsen ervan dat het in orde was om hun patiënten een medicijn voor te schrijven voor meer rust en sereniteit in hun leven? En hoe overtuigden de artsen hun patiënten? En hoe heeft het succes van het bedrijf in deze onderneming vormgegeven aan onze collectieve houding ten opzichte van normaal versus abnormaal, stoïcijns versus roekeloos, en de verschillende manieren die beschikbaar zijn om met de ups en downs van het dagelijks leven om te gaan?
Marketing, natuurlijk. Het werd voor het eerst toegepast in samenwerking met Librium, een van die suggestieve geneesmiddelennamen die farmaceutische bedrijven uitvonden. Librium werd in 1960 geïntroduceerd en verkocht al snel beter dan zijn voorgangers, de barbituraten, omdat het minder bijwerkingen had. Barbituraten worden gezien als zware medicijnen die mensen slaperig maakten overdag. Bovendien was er een risico op verslaving.
“A Whole New World …. of Anxiety” was te lezen op de vele advertenties voor Librium, waarin vooral jonge vrouwen met een armlading boeken, een korte stadionjas aan en op weg naar de universiteit, centraal werden gesteld. Het leek wel alsof Valium het nieuwe wondermiddel was voor de intellectueel. “De nieuwe student kan worden getroffen door een gevoel van verloren identiteit in een vreemde omgeving … Haar nieuw aangewakkerde intellectuele nieuwsgierigheid kan haar gevoeliger voor een wereld die in een nooit gezien tempo verandert.”
De geboorte van Valium
De volgende stap was om iets beters en snellers te ontwikkelen en met minder bijwerkingen dan Librium. De chemicus van Roche, Leo Sternbach, die oorspronkelijk op Librium was gestuit, ging terug naar het laboratorium en ontwikkelde op zijn beurt Diazepam (de generieke versie van Valium). Hij testte het kalmeringsmiddel uit op de stafmedewerkers van Roche. Leidinggevenden merkte op dat het middel hen beduidend minder vervelend maakte.
Als we nu terugblikken kunnen we stellen dat Librium een goede leerschool is geweest waarbij Roche leerde hoe het artsen kon aanzetten om meer psychoactieve geneesmiddelen voor te schrijven voor gezonde patiënten die gewoon iets nodig hadden om zichzelf te kalmeren. Tegen de tijd dat Valium arriveerde, was Roche klaar om het veld te domineren. In 1974, dienden Nederlanders bijna 60 miljoen aan voorschriften voor Valium in. Echter leidde de medisch goedgekeurde pil die mensen namen om rustig en kalmer te worden tot een vreemde situatie: het deed mensen zich afvragen wat ‘normaal’ nu eigenlijk was.
Op hetzelfde moment dat Valium beroemd werd en in ieders medicijnenkistje of handtas zat, werd het ook beroemd omdat het levens verpestte. Elizabeth Taylor zei dat ze verslaafd was aan Valium en whisky, met name die van Jack Daniels. Tammy Faye Bakker zei dan weer dat ze verslaafd was aan Valium en neusspray. De combinatie die Elvis Presley heeft gedood was Valium met een assortiment van andere receptgeneesmiddelen.
Medicijnen en het nieuwe “normaal”
Bijna 50 jaar nadat Valium werd geïntroduceerd en hoog aangeprezen werd op de markt, hebben we blijkbaar nog geen lessen getrokken. De generatie ouder wordende babyboomers kiest nu over het algemeen voor antidepressiva zoals Prozac, Wellbutrin, Celexa, Paxil en Zoloft. En voor de nieuwe generatie bestaat de voorkeursmedicatie vaak uit Ritalin en Modafinil.
Als Nederlanders zich niet goed voelen, zullen ze zich nog steeds eerder wenden tot anti-angstmiddelen. De toonaangevende opvolger van Valium, Xanax, verkoopt meer dan alle andere psychiatrische middelen op de markt (vorig jaar 48,7 miljoen voorschriften). En ook Valium doet het nog steeds goed. In 2018 werden 14,7 miljoen recepten uitgeschreven.
Nu Roche zijn hoofdkwartier in New Jersey sluit, is het van plan om eind 2018 een kleinere onderzoeksfaciliteit in Manhattan op te richten. De stadsambtenaren van New York hopen er het mekka van de biotechnologie neer te zetten. De overgang van het bedrijf doet ons denken aan een fenomeen dat zo gewoon is geworden dat we het niet langer als vreemd ervaren: door middel van het gebruik van benzodiazepinen een kunstmatig geïnduceerde situatie normaal doen lijken waarbij niemand zich nog vragen stelt.
